Kierunki rozwoju szkoły współczesnej zawarte są w Raportach Oświatowych – „Uczyć się, aby być” Faure, „Uczyć się bez granic. Jak zewrzeć lukę ludzką” Botkin, „Edukacja – jest w niej ukryty skarb” Delors.
Szkoła współczesna ma nauczyć, jak się uczyć, ma przygotować do ciągłego poszukiwania wiedzy, ma nauczyć jak pozyskiwać wiedzę. Ma ćwiczyć uwagę, myślenie i pamięć. W procesie kształcenia uczeń ma być aktywny, a nauczyciel ma przeprowadzić go przez gąszcz wiedzy i wdrożyć do ciągłej nauki. Uczeń, który tonie w gąszczu wiedzy, nie potrzebuje od nauczyciela kolejnej kropli w postaci definicji, ale oczekuje od niego koła ratunkowego tak, żeby mógł sam się poruszać i uratować.
Szkoła musi przygotować do tzw. mobilności zawodowej, czyli łatwego przechodzenia z jednej gałęzi pracy zawodowej do innych. Ma więc zapewnić solidne podstawy wiedzy, na której można oprzeć zdobywanie różnych kwalifikacji. Edukacja powinna prowadzić do pełnego rozwoju człowieka, w tym jego sfery intelektualno – sprawnościowej i emocjonalno – motywacyjnej.
Współczesny nauczyciel oprócz kompetencji merytorycznych musi posiadać:
– kompetencje psychologiczno – pedagogiczne,
– kompetencje diagnostyczne,
– dydaktyczno – metodyczne,
– kompetencje w dziedzinie planowania (zarówno planowania rozwoju ucznia, jak i planowania własnej pracy),
– kompetencje komunikacyjne,
– kompetencje techniczne i medialne,
– kompetencje związane z kontrolą i oceną osiągnięć ucznia,
– kompetencje związane z autorefreksją i własnym rozwojem zawodowym,
– kompetencje dotyczące projektowania lub oceny programów szkolnych.
Zatrzymam się na chwilę przy kompetencjach diagnostycznych. Czym jest diagnoza w szkole? Jest badaniem – jak jest, poznawaniem ucznia, jego potrzeb i oczekiwań, jego zdolności i zainteresowań, jego środowiska, po to, aby właściwie kierować procesem dydaktycznym i wychowawczym, a w konsekwencji jego rozwojem. Poznanie uczniów odbywa się za pomocą właściwie dobranych metod, technik i narzędzi pomiaru.
Nauczyciel również diagnozuje własną pracę i jej efekty, dokonuje autorefleksji, wyciąga wnioski do dalszej pracy. Diagnozowany jest również proces wychowawczy i jego efekty. Przed przystąpieniem do planowania pracy wychowawczej na poziomie klasy lub szkoły diagnozowane są potrzeby i oczekiwania uczniów, rodziców tak, aby zadania w tych planach nie były przypadkowe, lecz dostosowane do potrzeb konkretnego ucznia, klasy czy szkoły.
Współczesna szkoła ma być nakierowana na realizację potrzeb i oczekiwań uczniów, rodziców i nauczycieli.
